TĂNG CƯỜNG KỸ NĂNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG CHO TRẺ LÀM QUEN VỚI TOÁN CHO SINH VIÊN THÔNG QUA CÁC HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH

Nguyễn Thị Thảo Nguyên – Khoa Mầm non

1. Đặt vấn đề

      Trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, việc tăng cường kỹ năng tổ chức hoạt động làm quen với toán cho trẻ mầm non thông qua các hoạt động thực hành là một yêu cầu tất yếu trong quá trình đào tạo sinh viên ngành giáo dục mầm non. Việc cho trẻ làm quen với Toán học ở lứa tuổi mầm non không đơn thuần là dạy trẻ biết đếm hay nhận diện hình dạng, mà là quá trình hình thành các biểu tượng toán học ban đầu, giúp trẻ phát triển tư duy logic, khả năng phân tích, so sánh và giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều sinh viên còn lúng túng khi tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen với toán do thiếu trải nghiệm thực tế và chưa được rèn luyện kỹ năng sư phạm một cách bài bản.

      Thông qua các hoạt động thực hành như mô phỏng tình huống, thực tập tại cơ sở mầm non, thiết kế học liệu và trò chơi toán học, sinh viên có cơ hội vận dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn, từ đó phát triển năng lực tổ chức, giao tiếp, xử lý tình huống và sáng tạo trong giảng dạy. Việc thực hành thường xuyên không chỉ giúp sinh viên hiểu rõ đặc điểm tâm lý, hành vi của trẻ mà còn rèn luyện sự kiên nhẫn, linh hoạt và khả năng thích ứng với môi trường giáo dục thực tế. Đây cũng là cơ sở để nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên mầm non, xây dựng đội ngũ nhà giáo có năng lực thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong thời đại mới.

       Hơn nữa, việc tổ chức hoạt động toán học cho trẻ đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức chuyên môn và kỹ năng sư phạm tinh tế. Nếu không được thực hành đầy đủ, sinh viên dễ rơi vào tình trạng dạy theo khuôn mẫu, thiếu sáng tạo và không tạo được hứng thú cho trẻ. Chính vì vậy, tăng cường thực hành là giải pháp thiết thực nhằm giúp sinh viên hình thành tư duy tích hợp, phát triển toàn diện năng lực nghề nghiệp và tự tin khi bước vào môi trường làm việc thực tế.

2. Nội dung thực hiện

2.1. Tổ chức các hoạt động thực hành thiết kế đồ dùng, đồ chơi toán học và thiết kế các góc học toán

      Việc tổ chức các hoạt động thực hành thiết kế đồ dùng, đồ chơi toán học và góc học toán cho sinh viên ngành giáo dục mầm non mang lại nhiều tác dụng và ý nghĩa thiết thực trong quá trình đào tạo. Trước hết, hoạt động này giúp sinh viên phát triển tư duy sáng tạo, khả năng thiết kế học liệu trực quan và phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ mầm non. Thông qua việc tự tay làm ra các sản phẩm như thẻ số, hình khối, trò chơi ghép hình… sinh viên không chỉ hiểu sâu hơn về nội dung toán học mà còn biết cách truyền đạt kiến thức một cách sinh động, hấp dẫn. Đồng thời, việc thiết kế góc học toán còn rèn luyện kỹ năng tổ chức không gian lớp học, bố trí học liệu hợp lý, tạo môi trường học tập tích cực cho trẻ. Các buổi thực hành nên kết hợp giữa lý thuyết và thực tế, khuyến khích sinh viên sử dụng vật liệu đơn giản, dễ tìm để tạo ra học liệu thân thiện, an toàn và hiệu quả. Ngoài ra, việc tổ chức mô phỏng hoạt động tại góc học toán cũng giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống sư phạm và tăng cường sự tự tin khi bước vào môi trường làm việc thực tế. Đây là một hình thức đào tạo tích hợp, vừa phát triển năng lực chuyên môn, vừa hình thành phẩm chất nghề nghiệp cần thiết cho sinh viên ngành giáo dục mầm non.

* Cách thực hiện

-  Chuẩn bị trước buổi thực hành

+ Giảng viên phổ biến mục tiêu và nội dung buổi thực hành: Giải thích vai trò của đồ dùng, đồ chơi toán học và góc học toán trong việc hình thành biểu tượng toán cho trẻ.

+ Phân nhóm sinh viên: Mỗi nhóm từ 3 – 10 người, nhận một chủ đề toán học như: số lượng, hình dạng, kích thước, định hướng không gian, đo lường…

+ Hướng dẫn sinh viên nghiên cứu tài liệu: Tìm hiểu đặc điểm phát triển của trẻ theo độ tuổi, yêu cầu giáo dục toán học và các mẫu học liệu phù hợp.

- Thiết kế đồ dùng, đồ chơi toán học

+ Lên ý tưởng sản phẩm: Sinh viên phác thảo ý tưởng đồ chơi toán học như bảng đếm, trò chơi phân loại, thẻ số, hình khối…

+ Chọn vật liệu phù hợp: Giấy màu, bìa cứng, nút áo, que tính, vải nỉ… đảm bảo an toàn, dễ sử dụng và thân thiện với trẻ.

+ Thực hành chế tạo sản phẩm: Sinh viên tự tay làm sản phẩm, đảm bảo tính thẩm mỹ, độ bền và khả năng sử dụng trong lớp học.

+ Ghi chú cách sử dụng: Mỗi sản phẩm cần có hướng dẫn sử dụng, mục tiêu giáo dục và cách tổ chức hoạt động.

- Thiết kế góc học toán

+ Lập sơ đồ bố trí góc học toán: Chia thành các khu vực như: khu trò chơi số lượng, khu hình học, khu đo lường…

+ Trang trí và sắp xếp học liệu: Tạo môi trường học tập sinh động, hấp dẫn, phù hợp với độ tuổi và chủ đề.

+ Thực hành tổ chức hoạt động tại góc: Sinh viên đóng vai giáo viên, tổ chức hoạt động cho trẻ (do bạn học đóng vai), xử lý tình huống sư phạm.

- Trình bày và đánh giá sản phẩm

+ Thuyết trình sản phẩm: Mỗi nhóm giới thiệu đồ chơi, cách sử dụng, mục tiêu giáo dục và cách tổ chức hoạt động.

+ Phản biện và góp ý: Các nhóm khác và giảng viên nhận xét, đánh giá tính sáng tạo, tính giáo dục và khả năng ứng dụng thực tế.

+ Ghi nhật ký thực hành: Sinh viên ghi lại quá trình thực hiện, những khó khăn gặp phải và bài học rút ra.

- Tổng kết và cải tiến

+ Giảng viên tổng kết buổi thực hành: Nhấn mạnh vai trò của thực hành trong phát triển năng lực sư phạm.

+ Sinh viên đề xuất cải tiến: Góp ý về cách tổ chức, nội dung thực hành và đề xuất cho các buổi học sau.

(Một số hình ảnh sinh viên thực hành thiết kế góc học toán)

2. Thực hành thiết kế kế hoạch hoạt động cho trẻ làm quen với toán

      Việc cho sinh viên thực hành thiết kế kế hoạch hoạt động làm quen với toán cho trẻ mầm non là một hình thức đào tạo thiết thực, giúp sinh viên phát triển năng lực sư phạm và khả năng tổ chức hoạt động giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ. Thông qua hoạt động này, sinh viên được rèn luyện kỹ năng xác định mục tiêu giáo dục, lựa chọn nội dung toán học phù hợp theo độ tuổi, xây dựng tiến trình tổ chức hoạt động một cách logic, sinh động và hiệu quả. Đồng thời, sinh viên còn học cách tích hợp các phương pháp giáo dục như trò chơi, kể chuyện, vận động… vào hoạt động hình thành biểu tượng toán học để tạo hứng thú và phát triển tư duy cho trẻ. Quá trình thực hành cũng giúp sinh viên nâng cao khả năng xử lý tình huống sư phạm, thiết kế học liệu trực quan và đánh giá kết quả hoạt động một cách linh hoạt. Việc trình bày, phản biện và nhận góp ý từ giảng viên và bạn học không chỉ giúp sinh viên hoàn thiện sản phẩm mà còn hình thành tư duy phản biện và kỹ năng làm việc nhóm. Đây là bước chuẩn bị quan trọng để sinh viên tự tin bước vào môi trường giáo dục thực tế, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên mầm non trong thời kỳ đổi mới giáo dục hiện nay.

* Cách thực hiện

- Giới thiệu nội dung và yêu cầu

+ Giảng viên trình bày cấu trúc kế hoạch hoạt động: Tên hoạt động, mục tiêu, chuẩn kiến thức kỹ năng, chuẩn bị, tiến trình tổ chức, đánh giá.

+ Phân tích mẫu kế hoạch hoạt động làm quen với toán theo từng độ tuổi (3–4 tuổi, 4–5 tuổi, 5–6 tuổi).

- Phân nhóm và giao nhiệm vụ

+ Sinh viên được chia nhóm nhỏ (3–5 người) và nhận chủ đề toán học cụ thể như: nhận biết số lượng, hình dạng, kích thước, định hướng không gian, đo lường…

+ Mỗi nhóm thiết kế một kế hoạch hoạt động phù hợp với độ tuổi trẻ, có thể kèm theo học liệu minh họa.

- Thực hành xây dựng kế hoạch

+ Sinh viên tự xây dựng kế hoạch hoạt động theo mẫu, đảm bảo tính logic, phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ.

+ Khuyến khích sinh viên tích hợp trò chơi, kể chuyện, vận động… để tăng tính hấp dẫn và hiệu quả giáo dục.

- Trình bày và phản biện

+ Mỗi nhóm trình bày kế hoạch hoạt động trước lớp, nêu rõ mục tiêu, cách tổ chức, học liệu sử dụng và cách đánh giá.

+ Các nhóm khác và giảng viên nhận xét, góp ý về tính khả thi, tính sáng tạo và mức độ phù hợp với trẻ.

- Tổng kết và rút kinh nghiệm

+ Giảng viên tổng kết buổi thực hành, nhấn mạnh những điểm mạnh và hạn chế trong kế hoạch của sinh viên.

+ Sinh viên ghi nhật ký thực hành, rút ra bài học và đề xuất cải tiến cho các buổi học sau.

3. Sinh viên thực hành tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen với toán mô phỏng trong giờ học.

      Tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với toán theo hình thức mô phỏng trong lớp học là một phương pháp thực hành hiệu quả dành cho sinh viên ngành giáo dục mầm non. Hoạt động này giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng tổ chức, điều hành và xử lý tình huống sư phạm trong môi trường giả định, từ đó chuẩn bị tốt hơn cho thực tiễn giảng dạy. Trong quá trình mô phỏng, sinh viên sẽ đóng vai giáo viên mầm non, còn các bạn học khác đóng vai trẻ ở các độ tuổi khác nhau. Sinh viên được yêu cầu xây dựng kế hoạch hoạt động toán học cụ thể như nhận biết số lượng, phân biệt hình dạng, đo lường, định hướng không gian… sau đó tổ chức hoạt động theo đúng tiến trình sư phạm. Buổi mô phỏng được diễn ra trong lớp học với sự hướng dẫn của giảng viên.

      Hình thức mô phỏng này không chỉ giúp sinh viên phát triển kỹ năng sư phạm mà còn tăng cường sự tự tin, khả năng sáng tạo và tư duy linh hoạt trong giảng dạy. Đây là bước đệm quan trọng để sinh viên chuyển từ lý thuyết sang thực hành, từ mô phỏng sang thực tế, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên mầm non trong thời kỳ đổi mới giáo dục.

* Cách thức thực hiện

- Chuẩn bị trước buổi mô phỏng

+ Giảng viên phổ biến mục tiêu và nội dung: Giải thích vai trò của hoạt động toán học trong giáo dục mầm non và yêu cầu của buổi thực hành.

+ Phân nhóm sinh viên: Mỗi nhóm từ 3–5 người, trong đó có người đóng vai giáo viên và người đóng vai trẻ mầm non.

+ Giao chủ đề toán học: Ví dụ: nhận biết số lượng, phân biệt hình dạng, đo lường, định hướng không gian…

- Thiết kế kế hoạch hoạt động

+ Xây dựng kế hoạch bài học: Sinh viên thiết kế hoạt động theo mẫu gồm: tên hoạt động, mục tiêu, chuẩn bị, tiến trình tổ chức, đánh giá.

+ Chuẩn bị học liệu: Thẻ số, hình khối, bảng phân loại, trò chơi toán học… phù hợp với độ tuổi trẻ.

+ Bố trí không gian lớp học mô phỏng: Sắp xếp bàn ghế, góc học toán, khu vực chơi… như lớp mầm non thực tế.

- Thực hành tổ chức hoạt động

+ Sinh viên đóng vai giáo viên: Tiến hành tổ chức hoạt động theo kế hoạch đã xây dựng.

+ Sinh viên khác đóng vai trẻ: Tham gia hoạt động như trẻ mầm non, tạo tình huống giả định để người tổ chức xử lý.

+ Giảng viên quan sát và ghi nhận: Theo dõi cách tổ chức, giao tiếp, xử lý tình huống và điều hành hoạt động.

- Phản hồi và rút kinh nghiệm

+ Trình bày lại quá trình tổ chức: Sinh viên chia sẻ những thuận lợi, khó khăn và cách xử lý.

+ Giảng viên và bạn học góp ý: Nhận xét về tính phù hợp, sáng tạo, hiệu quả và khả năng ứng dụng thực tế.

+ Ghi nhật ký thực hành: Sinh viên ghi lại bài học kinh nghiệm và đề xuất cải tiến cho lần sau.

(Sinh viên K43 thực hành tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen với toán mô phỏng trong giờ học)

4. Tổ chức các buổi thực hành theo học phần cho sinh viên tại các trường mầm non

      Việc tổ chức các buổi dự giờ cho sinh viên tại các trường mầm non là một hoạt động thực hành sư phạm có ý nghĩa quan trọng trong quá trình đào tạo giáo viên mầm non. Thông qua dự giờ, sinh viên có cơ hội tiếp cận trực tiếp với môi trường giáo dục thực tế, quan sát cách giáo viên tổ chức các hoạt động học tập, đặc biệt là hoạt động làm quen với toán. Từ đó, sinh viên sẽ hiểu rõ hơn về tiến trình giảng dạy, cách sử dụng học liệu, phương pháp tương tác với trẻ và xử lý các tình huống sư phạm. Đây là dịp để sinh viên học hỏi kinh nghiệm, rèn luyện kỹ năng phân tích, phản biện và đánh giá hoạt động giáo dục một cách khách quan. Các buổi dự giờ thường được tổ chức theo nhóm, có sự hướng dẫn của giảng viên, kèm theo phiếu quan sát hoặc nhật ký ghi chép để sinh viên ghi lại những điểm nổi bật, thuận lợi, khó khăn và bài học rút ra. Sau khi dự giờ, sinh viên tham gia thảo luận, chia sẻ cảm nhận và nhận phản hồi từ giảng viên nhằm củng cố kiến thức và nâng cao năng lực nghề nghiệp. Hoạt động này không chỉ giúp sinh viên phát triển kỹ năng sư phạm mà còn tạo nền tảng vững chắc để họ tự tin bước vào thực tập và giảng dạy trong môi trường mầm non thực tế.

(Sinh viên thực hành theo học phần tại trường mầm non Kinh Bắc và trường Mầm non Phương Anh)

III. Kết luận

       Tăng cường kỹ năng tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với toán thông qua các hoạt động thực hành là một hướng đi cần thiết và hiệu quả trong đào tạo sinh viên ngành giáo dục mầm non. Thực hành không chỉ giúp sinh viên củng cố kiến thức lý thuyết mà còn phát triển năng lực sư phạm, khả năng sáng tạo, tư duy tổ chức và kỹ năng xử lý tình huống thực tế. Thông qua các hình thức như thiết kế kế hoạch bài học, mô phỏng giảng dạy, thiết kế học liệu, tổ chức góc học toán và dự giờ tại cơ sở mầm non, sinh viên được rèn luyện toàn diện về chuyên môn và phẩm chất nghề nghiệp. Đây là nền tảng quan trọng giúp sinh viên tự tin, chủ động và linh hoạt khi bước vào môi trường làm việc thực tế, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên mầm non trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. Việc chú trọng thực hành trong đào tạo không chỉ đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục mầm non mà còn là bước chuẩn bị vững chắc để sinh viên trở thành những nhà giáo có năng lực, tâm huyết và sáng tạo trong tương lai.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018). Chương trình đào tạo ngành Giáo dục Mầm non – Khung chương trình sư phạm. Hà Nội.

[2]. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2021). Chương trình Giáo dục mầm non (Ban hành kèm theo Thông tư số 01/2021/TT-BGDĐT ngày 30 tháng 1 năm 2021 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).

[3] Nguyễn Đức Chính (2018). Đổi mới phương pháp dạy học trong trường sư phạm theo định hướng phát triển năng lực. Tạp chí Giáo dục, số 430, tr. 41–45.

[4] Nguyễn Thị Thanh Huyền (2021). Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học toán cho trẻ 4-5 tuổi. Hội thảo Khoa học Giáo dục Mầm non Việt Nam. 

[5] Trần Bá Hoành (2015). Đổi mới phương pháp dạy học – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn. NXB Giáo dục Việt Nam.