Thạc sĩ Nguyễn Thị Thanh Tâm – Bộ môn Tin học
I. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh công nghệ phát triển, trí tuệ nhân tạo (AI) đóng vai trò ngày càng quan trọng trong lĩnh vực giáo dục, đặc biệt là giáo dục mầm non. Với các công cụ AI như ChatGPT, sinh viên ngành giáo dục mầm non có thể sử dụng những công nghệ này để tạo ra tài nguyên số phục vụ giảng dạy một cách hiệu quả, sáng tạo và tiết kiệm thời gian. Sự kết hợp AI vào quy trình học tập không chỉ giúp sinh viên làm quen với công nghệ hiện đại mà còn phát triển các kỹ năng tự học, tự khám phá và giải quyết vấn đề trong môi trường thực tiễn.
II. Nội dung
1. Lợi ích của ChatGPT trong thiết kế tài nguyên dạy học mầm non
Trong lĩnh vực giáo dục mầm non, việc sử dụng AI mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho giáo viên, giúp họ tạo ra các tài nguyên giảng dạy không chỉ sáng tạo mà còn tiết kiệm thời gian. Các công cụ AI như ChatGPT có khả năng tự động hóa các nhiệm vụ biên soạn nội dung, cung cấp các ý tưởng phong phú và phù hợp với trẻ nhỏ, nhờ đó hỗ trợ quá trình học tập và giảng dạy hiệu quả hơn.
Các công cụ AI có khả năng xử lý ngôn ngữ và tạo nội dung nhanh chóng, điều này giúp giáo viên giảm thời gian chuẩn bị tài liệu và tập trung nhiều hơn vào các hoạt động sáng tạo và giao tiếp trực tiếp với trẻ. Ví dụ, ChatGPT có thể soạn thảo một giáo án hoặc câu chuyện ngắn chỉ trong vài giây, giúp giáo viên dễ dàng có được tài liệu ban đầu để chỉnh sửa và sử dụng trong bài giảng. Nhờ đó, AI không chỉ hỗ trợ tối ưu hóa thời gian mà còn nâng cao hiệu quả công việc của sinh viên, giúp họ chuẩn bị bài giảng một cách nhanh chóng và dễ dàng hơn.
AI cũng hỗ trợ giáo viên mở rộng khả năng sáng tạo nhờ cung cấp ý tưởng phong phú và mới mẻ. ChatGPT có thể đưa ra nhiều gợi ý đa dạng, từ các câu chuyện giáo dục cho đến các hoạt động trò chơi tương tác, giúp sinh viên có thêm lựa chọn trong quá trình xây dựng bài giảng. Điều này không chỉ giúp nội dung bài học trở nên sinh động, mà còn tạo ra trải nghiệm học tập thú vị hơn cho trẻ mầm non. ChatGPT có thể đưa ra các ví dụ, câu chuyện về động vật, hay thiết kế trò chơi đếm số, giúp sinh viên có những góc nhìn mới và linh hoạt trong quá trình giảng dạy.
Khi sử dụng các công cụ AI như ChatGPT, sinh viên ngành giáo dục mầm non có thể tự nghiên cứu và khám phá các tính năng của công nghệ, giúp họ nâng cao khả năng giải quyết vấn đề và tự học. Việc học cách khai thác AI trong thiết kế bài giảng không chỉ giúp sinh viên hiểu rõ về công cụ mình đang sử dụng, mà còn phát triển tư duy công nghệ, đáp ứng tốt hơn yêu cầu công việc thực tế. Theo một số nghiên cứu, việc tiếp cận công nghệ AI còn có thể giúp sinh viên phát triển kỹ năng tư duy phê phán và linh hoạt hơn trong việc ứng phó với các tình huống trong giảng dạy.
Sự xuất hiện của AI trong giáo dục thể hiện xu hướng đổi mới và hiện đại hóa trong lĩnh vực sư phạm. AI không chỉ đơn thuần là công cụ hỗ trợ mà còn là phương tiện giúp sinh viên tiếp cận những kỹ thuật giảng dạy tiên tiến và hiện đại. Điều này giúp sinh viên ngành giáo dục mầm non trở nên thích nghi nhanh hơn với các công nghệ mới, từ đó nâng cao khả năng đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nghề giáo trong thời đại công nghệ.
2. Hướng dẫn sinh viên sử dụng ChatGPT thiết kế tài nguyên dạy học mầm non
Để hỗ trợ sinh viên ứng dụng ChatGPT một cách hiệu quả trong thiết kế tài nguyên, dưới đây là hướng dẫn chi tiết qua từng bước:
Bước 1: Xác định rõ mục tiêu. Sinh viên nên xác định trước loại tài nguyên cần tạo, chẳng hạn như câu chuyện, trò chơi đếm số, hoặc kế hoạch tổ chức hoạt động nhận biết màu sắc.
Bước 2: Viết yêu cầu chi tiết cho ChatGPT. Đưa ra yêu cầu cụ thể sẽ giúp ChatGPT tạo ra nội dung sát với nhu cầu hơn. Ví dụ: “Hãy viết một câu chuyện ngắn dành cho trẻ mầm non về tình bạn giữa các con vật. Câu chuyện nên dễ hiểu và có thông điệp về lòng tốt.”
Bước 3: Đánh giá và điều chỉnh nội dung ChatGPT tạo ra. Sau khi nhận được phản hồi từ ChatGPT, sinh viên cần đọc kỹ nội dung để đảm bảo ngôn ngữ phù hợp với trẻ nhỏ và có thể sửa đổi để đáp ứng mục tiêu giáo dục tốt hơn.
Bước 4: Ứng dụng nội dung vào bài giảng. Sinh viên có thể thử nghiệm nội dung trong lớp học hoặc các hoạt động thực tế, sau đó điều chỉnh dựa trên phản hồi từ trẻ.
3. Một số ví dụ
Dưới đây là một số ví dụ về cách đưa ra yêu cầu cho ChatGPT và sử dụng các phản hồi từ ChatGPT để thiết kế tài nguyên giảng dạy.
Ví dụ 1: Tạo câu chuyện giáo dục về tình bạn giữa các loài động vật
Bước 1: Xác Định rõ mục tiêu
Sinh viên xác định rằng mục tiêu của bài học là giúp trẻ hiểu về tình bạn và lòng sẻ chia thông qua câu chuyện về các con vật dễ thương.
Bước 2: Viết yêu cầu chi tiết cho ChatGPT
Sinh viên nhập yêu cầu vào ChatGPT:
"Hãy viết một câu chuyện ngắn dành cho trẻ mầm non về tình bạn giữa các loài động vật, với thông điệp về sự sẻ chia và giúp đỡ nhau. Các nhân vật là Thỏ và Gấu, câu chuyện diễn ra trong khu rừng xanh."
Bước 3: Đánh giá và điều chỉnh nội dung ChatGPT tạo ra
ChatGPT phản hồi:
“Ngày xưa, trong khu rừng xanh tươi, Thỏ nhỏ và Gấu to sống gần nhau và là bạn thân. Một ngày, trời trở lạnh, Thỏ không có khăn giữ ấm, còn Gấu thì có một chiếc khăn lớn từ mùa đông trước. Gấu thấy bạn mình lạnh nên đã chia sẻ chiếc khăn của mình với Thỏ. Cả hai rất vui và từ đó, Thỏ và Gấu luôn giúp đỡ lẫn nhau. Câu chuyện giúp trẻ hiểu rằng khi chúng ta chia sẻ với nhau, tình bạn sẽ càng trở nên bền chặt.”
Sinh viên đọc qua nội dung và có thể chỉnh sửa lại một số câu để dễ hiểu hơn với trẻ nhỏ, đảm bảo phù hợp với lứa tuổi mầm non.
Bước 4: Ứng dụng nội dung vào bài giảng
Nội dung trên có thể được sử dụng để kể trẻ nghe, sau đó khuyến khích trẻ vẽ các nhân vật hoặc diễn lại các tình huống trong câu chuyện, giúp trẻ hiểu hơn về tình bạn và lòng sẻ chia.
Ví dụ 2: Thiết kế trò chơi đếm số qua các loài côn trùng
Bước 1: Xác định rõ mục tiêu
Mục tiêu của trò chơi là giúp trẻ làm quen với số đếm từ 1 đến 5 thông qua các hình ảnh động vật quen thuộc.
Bước 2: Viết yêu cầu chi tiết cho ChatGPT
Sinh viên nhập yêu cầu vào ChatGPT:
"Hãy tạo ý tưởng cho một trò chơi đếm số dành cho trẻ mầm non, sử dụng các hình ảnh động vật như ong, bướm và kiến. Trò chơi giúp trẻ học đếm từ 1 đến 5 một cách vui nhộn và sinh động."
Bước 3: Đánh giá và điều chỉnh nội dung ChatGPT tạo ra
ChatGPT phản hồi:
“Trong trò chơi ‘Đếm bạn côn trùng’, màn hình sẽ hiển thị hình ảnh đồng cỏ với các bạn côn trùng như ong, bướm, và kiến. Trẻ sẽ được yêu cầu đếm số lượng từng loài côn trùng trên màn hình. Ví dụ, ‘Hãy đếm xem có bao nhiêu con ong đang bay lượn trên đồng cỏ này’. Khi trẻ chọn đáp án đúng, sẽ có âm thanh cổ vũ hoặc hình ảnh hoạt hình khuyến khích trẻ. Trò chơi này không chỉ giúp trẻ luyện tập đếm số mà còn tạo ra trải nghiệm học tập thú vị và vui nhộn.”
Sinh viên có thể điều chỉnh lại các câu hướng dẫn trong trò chơi để trẻ dễ hiểu hơn và đảm bảo phù hợp với độ tuổi mầm non.
Bước 4: Ứng dụng nội dung vào bài giảng
Có thể tổ chức trò chơi này dưới dạng hoạt động nhóm, nơi trẻ cùng nhau đếm số lượng các con vật, hoặc sử dụng hình ảnh động để tạo thêm sự hấp dẫn.
Ví dụ 3: Thiết kế hoạt động nhận biết màu sắc qua trò chơi tô màu
Bước 1: Xác định rõ mục tiêu
Mục tiêu là giúp trẻ nhận biết các màu sắc cơ bản thông qua trò chơi tô màu, tăng cường khả năng phối hợp tay-mắt.
Bước 2: Viết yêu cầu chi tiết cho ChatGPT
Sinh viên nhập yêu cầu vào ChatGPT:
"Hãy thiết kế 1 hoạt động giáo dục giúp trẻ mầm non nhận biết màu sắc thông qua trò chơi tô màu. Trong trò chơi có các hình ảnh như cầu vồng, hoa và trái cây, yêu cầu trẻ chọn màu phù hợp để tô."
Bước 3: Đánh giá và điều chỉnh nội dung ChatGPT tạo ra
ChatGPT phản hồi:
“Hoạt động trò chơi ‘Tô màu cầu vồng’ sẽ bao gồm các hình ảnh đen trắng như cầu vồng, hoa hồng và quả cam. Giáo viên hướng dẫn trẻ chọn màu phù hợp cho từng hình. Ví dụ, cầu vồng sẽ có nhiều màu, hoa hồng sẽ tô màu đỏ, và quả cam sẽ tô màu cam. Trẻ sẽ tô màu các hình ảnh theo hướng dẫn và sau đó chia sẻ tác phẩm của mình với lớp. Hoạt động này giúp trẻ không chỉ nhận biết màu sắc mà còn phát triển khả năng phối hợp tay-mắt và óc sáng tạo.”
Sinh viên có thể kiểm tra lại để đảm bảo ngôn ngữ dễ hiểu và phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ mầm non.
Bước 4: Ứng dụng nội dung vào bài giảng
Giáo viên có thể cung cấp cho trẻ các hình ảnh đen trắng và bút màu để trẻ tự tô màu theo hướng dẫn. Sau khi tô, trẻ sẽ được khuyến khích chia sẻ sản phẩm của mình và nhận xét lẫn nhau.
Ví dụ 4: Thiết kế hoạt động vận động ngoài trời
Bước 1: Xác định rõ mục tiêu
Mục tiêu của hoạt động là giúp trẻ vận động thể chất, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và khám phá môi trường xung quanh.
Bước 2: Viết yêu cầu chi tiết cho ChatGPT
Sinh viên nhập yêu cầu vào ChatGPT:
"Hãy thiết kế một hoạt động vận động ngoài trời dành cho trẻ mầm non, giúp trẻ rèn luyện thể lực, khám phá thiên nhiên và phát triển khả năng giải quyết vấn đề."
Bước 3: Đánh giá và điều chỉnh nội dung ChatGPT tạo ra
ChatGPT phản hồi:
“Trong hoạt động ‘Cuộc đua tìm kho báu’, giáo viên sẽ giấu các ‘kho báu’ (như quả cầu nhỏ, hình ảnh thiên nhiên) quanh sân chơi. Giáo viên cung cấp các gợi ý cho trẻ như ‘Kho báu nằm dưới một cái cây lớn’ hoặc ‘Hãy tìm bên cạnh chiếc ghế dài’. Trẻ sẽ di chuyển từ điểm này đến điểm khác dựa trên các gợi ý để tìm kiếm kho báu. Khi hoàn thành, trẻ sẽ tập hợp lại để chia sẻ và đếm số lượng kho báu mà mình đã tìm thấy. Hoạt động này không chỉ rèn luyện thể chất mà còn phát triển kỹ năng làm việc nhóm và tuân thủ chỉ dẫn.”
Sinh viên có thể bổ sung thêm các gợi ý khác để trò chơi phong phú và hấp dẫn hơn.
Bước 4: Ứng dụng nội dung vào bài giảng
Có thể tổ chức trò chơi này vào các buổi học ngoại khóa, giúp trẻ tham gia hoạt động tìm kiếm kho báu cùng nhau, rèn luyện thể chất và tinh thần đồng đội.
5. Lưu ý về đạo đức và tính chính xác của dữ liệu AI
Sinh viên cần chú ý rằng nội dung từ ChatGPT chỉ mang tính chất gợi ý và không phải lúc nào cũng hoàn toàn chính xác. Để đảm bảo tính phù hợp và chính xác, sinh viên nên kiểm tra và điều chỉnh nội dung ChatGPT cung cấp trước khi đưa vào giảng dạy, tránh tình trạng sao chép hoặc lệ thuộc quá mức vào AI.
III. Kết luận
Việc kết hợp AI vào quy trình học tập và giảng dạy giúp sinh viên ngành giáo dục mầm non trải nghiệm các công nghệ tiên tiến, đồng thời khuyến khích tư duy sáng tạo và linh hoạt. AI không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn là phương tiện để sinh viên phát triển khả năng tự học, tự khám phá, và tự chủ trong công việc. Khi được khai thác hiệu quả, AI giúp sinh viên tối ưu hóa thời gian chuẩn bị tài liệu và thiết kế các bài học phù hợp với nhu cầu của trẻ mầm non.
Ứng dụng AI trong giáo dục mầm non không chỉ mang đến sự đổi mới trong thiết kế tài nguyên dạy học mà còn khuyến khích sinh viên trở thành những nhà giáo dục tiên phong, nâng cao kỹ năng và sự tự tin trong sự nghiệp giảng dạy.
Tài liệu tham khảo
1. Quan-Hoang Vuong et al. (2023). Are we at the start of the artificial intelligence era in academic publishing? Science Editing. Truy cập tại: ResearchGate.
2. Drenik, G. (2023). Large language models will define artificial intelligence. Forbes.