Hướng dẫn sinh viên ngành giáo dục mầm non thiết kế trò chơi học tập cho trẻ ở trường mầm non
Thạc sỹ Trịnh Thị Ngà - Khoa Mầm non
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trò chơi học tập là loại trò chơi có luật, thường do người lớn nghĩ ra cho trẻ chơi, đòi hỏi trẻ phải thực hiện một quá trình hoạt động trí tuệ để giải quyết nhiệm vụ học tập được đặt ra như nhiệm vụ chơi, qua đó mà trí tuệ của trẻ được phát triển.
Trò chơi học tập được phân thành nhiều loại khác nhau:
Dựa trên phương tiện tổ chức có trò chơi học tập với vật thật, đồ vật, đồ chơi, tranh ảnh, lô tô, dùng lời, âm nhạc...;
Dựa trên nhiệm vụ có trò chơi học tập nhằm cung cấp biểu tượng, tri thức mới và trò chơi học tập nhằm củng cố tri thức, biểu tượng đã học;
Dựa trên ý nghĩa của trò chơi đối với sự phát triển của trẻ có trò chơi học tập nhằm rèn luyện sự nhạy bén của các giác quan và óc quan sát; khả năng định hướng trong không gian và thời gian; trò chơi nhằm cung cấp biểu tượng, tri thức mới và củng cố biểu tượng, tri thức đã biết; trò chơi rèn luyện các thao tác tư duy, óc tưởng tượng sáng tạo; trò chơi nhằm phát triển ngôn ngữ; trò chơi nhằm rèn luyện khả năng tập trung chú ý và sự lỗ lực ý trí của trẻ.
Trò chơi học tập (TCHT) có vai trò quan trọng trong hệ thống các trò chơi ở trường mầm non. Để thiết kế TCHT cho trẻ đạt hiệu quả, người tổ chức cần nắm rõ các bước thiết kế và cấu trúc kế hoạch tổ chức TCHT
2. HƯỚNG DẪN SINH VIÊN NGÀNH GIÁO DỤC MẦM NON THIẾT KẾ TRÒ CHƠI HỌC TẬP CHO TRẺ Ở TRƯỜNG MẦM NON
2.1. Nguyên tắc thiết kế TCHT
- Nguyên tắc 1. Người tổ chức cần hiểu rõ nội dung chương trình Giáo dục mầm non cũng như phân phối chương trình hoạt động học hoạt động cho trẻ làm quen với biểu tượng ban đầu về toán, hoạt động làm quen với chữ cái, hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh ở trường mầm non
- Nguyên tắc 2. Phù hợp độ tuổi của trẻ
Khi tổ chức TCHT cho trẻ nhà trẻ (18-24 tháng, 24-36 tháng) hay mẫu giáo (3-4 tuổi, 4-5, 5-6 tuổi ) thì tên trò chơi, nội dung chơi, hành động chơi, luật chơi phải thiết kế phù hợp độ tuổi của trẻ tham gia trò chơi đó.
- Nguyên tắc 3. Thiết kế một trò chơi học tập đảm bảo các yếu tố nội dung chơi, hành động chơi và luật chơi
Nội dung chơi (là nhiệm vụ nhận thức trẻ phải thực hiện khi tham gia trò chơi như đếm, nhận biết số; nhận biết, phát âm chữ cái; gọi tên, nhận biết đặc điểm của con vật, đồ vật…); hành động chơi ( là một động tác hoặc một hệ thống động tác trẻ thực hiện khi tham gia trò chơi như nhìn, nghe, ngửi, nếm, sờ…); luật chơi (là những quy định, quy ước trẻ phải thực hiện khi tham gia trò chơi như quy định về thời gian, hành động chơi, số lượng trẻ…)
2.2. Các bước thiết kế TCHT
* Bước 1. Xác định mục đích sử dụng trò chơi học tập
Trước khi thiết kế TCHT, giáo viên cần xác định mục đích sử dụng trò chơi là cung cấp kiến thức, kỹ năng mới hay củng cố kiến thức, kỹ năng đã học
* Bước 2. Đặt tên cho trò chơi
Tên trò chơi cần ngắn gọn, dễ hiểu, bao hàm được nội dung cốt lõi của trò chơi. Ví dụ: Cây nào quả ấy, Số mấy, Phân biệt các hình…
Tên trò chơi hấp dẫn, kích thích, lôi cuốn được sự tham gia của trẻ. Ví dụ: Ai nhanh nhất; Ai giỏi nhất…
Phù hợp độ tuổi của trẻ
* Bước 3. Thiết kế trò chơi
- Lựa chọn thời gian: TCHT tổ chức trong hoạt động học từ 2-3 phút/1 trò chơi; TCHT tổ chức trong buổi chơi ngoài trời, hoạt động chiều hay các hoạt động khác tuỳ thuộc hứng thú của trẻ, điều kiện về thời gian của lớp, thời tiết, mục đích của giáo viên…
- Lựa chọn đối tượng trẻ: Trẻ nhà trẻ (12-18 tháng, 18-24 tháng, 24-36 tháng); trẻ mẫu giáo (3-4 tuổi, 4-5 tuổi, 5-6 tuổi)
- Dự kiến chuẩn bị: Người hướng dẫn thống kê các nội dung cần chuẩn bị, tự đặt các câu hỏi và trả lời
+ Giáo viên: Kế hoạch trò chơi phải trình bày theo cấu trúc, theo tiến trình các bước; Địa điểm: Tổ chức ở đâu (trong lớp hay ngoài trời, đại điểm có đàm bảo an toàn hay không ?; Trang phục: Mặc trang phục gì ? có phù hợp hoạt động, thời tiết hay không; Đồ dùng: Số lượng đồ dùng, đồ chơi là bao nhiêu, chủng loại, màu sắc, kích thước như thế nào ?, có cần máy tính, máy chiếu không ?; Âm nhạc: chọn bài nhạc, đoạn nhạc nào, tác giả là ai ?
+ Trẻ: mặc trang phục gì ?, chuẩn bị đồ dùng nào ?…
- Dự kiến cách chơi: Là nhiệm vụ nhận thức trẻ phải thực hiện khi tham gia trò chơi. Ví dụ: Đếm, nhận biết số; nhận biết, phân biệt chữ cái; nhận biết tên, đặc điểm của con vật, đồ vật, phương tiện giao thông,...
- Dự kiến luật chơi: Là những quy định trẻ phải tuân theo khi tham gia chơi.
Ví dụ: Quy định về thời gian, hành động chơi như nhìn, nghe, ngửi, nếm, đi, chạy, nhảy, bò, trườn….
* Bước 4. Tổ chức trò chơi
- Dự kiến số lượng trẻ: Bao nhiêu trẻ tham gia trò chơi (tập thể lớp, nhóm, hay cá nhân)
- Dự kiến số lần chơi: bao nhiêu lần ? yêu cầu mỗi lần như thế nào ? lần chơi sau nâng cao khác lần chơi trước như thế nào ?
- Vai trò của giáo viên: trong quá trình trẻ chơi và khi trò chơi kết thúc như thế nào ? Trong quá trình trẻ chơi, giáo viên quan sát, hướng dẫn trẻ chơi đồng thời động viên, khuyến khích, sửa sai cho trẻ. Trò chơi kết thúc giáo viên thông báo kết quả nếu có thi đua và nhận xét trẻ về thái độ khi tham gia trò chơi; kỹ năng chơi; kỹ năng giao tiếp; kỹ năng phối hợp; kỹ năng sử dụng và bảo quản đồ dùng, đồ chơi…
* Bước 5. Điều chỉnh và hoàn thiện thiết kế
- GV ghi chép lại những ưu điểm, hạn chế sau mỗi lần tổ chức TCHT cho trẻ
- Điều chỉnh, khắc phục những hạn chế về địa điểm tổ chức, thời gian, trang phục, đồ dùng, đồ chơi, âm thanh, số lượng trẻ….để sử dụng TCHT ở các hoạt động tiếp theo đạt hiệu quả và hoàn thiện.
2.2. Cấu trúc kế hoạch tổ chức TCHT
Sau khi tiến hành thiết kế trò chơi theo các bước với những nội dung cụ thể, người hướng dẫn trình bày theo cấu trúc kế hoạch:
KẾ HOẠCH TỔ CHỨC TRÒ CHƠI HỌC TẬP
Chủ đề:
Tên trò chơi:
Đối tượng:
Số lượng trẻ:
Ngày thực hiện:
1. Mục tiêu
2. Chuẩn bị
- Giáo viên
+ Kế hoạch hoạt động
+ Địa điểm
+ Trang phục
+ Đồ dùng
+ Âm nhạc
- Trẻ
+ Trang phục
+ Đồ dùng
3. Cách tiến hành
- Giới thiệu tên trò chơi
- Hướng dẫn cách chơi
- Phổ biến luật chơi
- Tổ chức cho trẻ chơi
- Kết thúc
3. KẾT LUẬN
Hiệu quả của hoạt động vui chơi phụ thuộc khá lớn vào công tác tổ chức, hướng dẫn của giáo viên. Để hướng dẫn trẻ chơi có hiệu quả, kế hoạch tổ chức trò chơi cho trẻ phải phù hợp với mục tiêu, nội dung chủ đề giáo dục, phù hợp với độ tuổi, phù hợp với thời gian, thời điểm tổ chức trò chơi cho trẻ, phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất của trường lớp…Giáo viên cần tạo môi trường chơi phù hợp với chủ đề giáo dục, với nội chơi, với độ tuổi của trẻ nhằm kích thích hứng thú chơi của trẻ ; Hướng dẫn trẻ chơi một cách tích cực, chủ động, sáng tạo ; Theo dõi quá trình chơi của trẻ, cổ vũ động viên trẻ chơi tích cực, sáng tạo ; Tạo tình huống để trẻ hợp tác với nhau trong các nhóm và giữa các nhóm chơi với nhau ; Rèn luyện cho trẻ một số thói quen cần thiết (Trước khi chơi tự lấy đồ chơi, vật liệu chơi ; Trong khi chơi thì hợp tác với bạn, không tranh giành đồ chơi, phá quấy bạn trong khi chơi…Kết thúc chơi biết cất dọn đồ chơi vào nơi quy định…)
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Giáo trình: Trịnh Thị Ngà, Vũ Thị Ánh Ngọc, Lưu Thị Thanh Hường (Biên soạn), (2024). Tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ ở trường mầm non - Tài liệu đào tạo giáo viên ngành GDMN trình độ cao đẳng, NXB Hà Nội.
[2] Văn bản hợp nhất 01/VBHN- BGD ĐT ngày 13/4/2021 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về ban hành Chương trình GDMN.
[3] Lê Thị Huệ, Trần Thị Hương, Phạm Thị Tâm (2010). Thiết kế các hoạt động học có chủ đích, hoạt động góc và hoạt động ngoài trời trong trường MN (Trẻ 24-36 tháng, 3-4 tuổi, 4-5 tuổi, 5-6 tuổi), NXB GD Việt Nam.
[4] TS Lê Thu Hương, TS Trần Thị Ngọc Trâm, PGS.TS.Lê Thị Ánh Tuyết (2020), Hướng dẫn tổ chức thực hiện Chương trình GDMN ( 3-36 tháng, 3-4 tuổi, 4-5 tuổi, 5-6 tuổi), NXB GD Việt Nam.
[5] Nguyễn Thị Hòa (2007), Phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ MG 5- 6 tuổi trong trò chơi học tập. NXB ĐHSP.