ThS. Trịnh Thị Ngà - Khoa Mầm non
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hoạt động đánh giá sự phát triển của trẻ trong nhà trường chủ yếu do giáo viên tiến hành trong quá trình chăm sóc, giáo dục trẻ có sự phối hợp tham gia của người chăm sóc trẻ. Đánh giá sự phát triển của trẻ bao gồm đánh giá trẻ hằng ngày và đánh giá theo giai đoạn (cuối chủ đề, tháng và cuối độ tuổi) nhằm theo dõi sự phát triển của trẻ và hướng đến mục đích chung là nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ.
2. HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN ĐÁNH GIÁ TRẺ
2.1. Đánh giá trẻ hằng ngày
a. Mục đích: Đánh giá nhằm kịp thời điều chỉnh kế hoạch hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ hằng ngày.
b. Nội dung : Đánh giá tình trạng sức khoẻ của trẻ; trạng thái cảm xúc, thái độ và hành vi của trẻ; kiến thức, kĩ năng của trẻ.
c. Phương pháp
Sử dụng một hay kết hợp nhiều phương pháp sau đây để đánh giá trẻ như Quan sát; trò chuyện, giao tiếp với trẻ; phân tích sản phẩm hoạt động của trẻ; trao đổi với cha, mẹ/người chăm sóc trẻ. Khi thực hiện theo dõi, đánh giá trẻ, giáo viên cần thực hiện phối hợp các phương pháp khác nhau một cách linh hoạt để có kết quả đáng tin cậy. Việc lựa chọn các phương pháp đánh giá tùy thuộc vào sự quyết định của giáo viên sao cho thích hợp nhất với hoàn cảnh, điều kiện thực tiễn. Tuy nhiên, quan sát tự nhiên là phương pháp được sử dụng chủ yếu trong trường mầm non. Hằng ngày, giáo viên theo dõi, ghi chép lại những thay đổi rõ rệt của trẻ và những điều cần lưu ý để kịp thời điều chỉnh kế hoạch chăm sóc, giáo dục.
d. Thu thập thông tin
Giáo viên theo dõi và ghi chép lại những thay đổi rõ rệt của trẻ trong ngày và những điều cần lưu ý để kịp thời điều chỉnh kế hoạch chăm sóc, giáo dục...: ghi ngắn gọn bằng những nhận định chung, những vấn đề nổi bật (có thể là ưu điểm hoặc hạn chế) thu thập được qua quan sát đối với cá nhân hoặc một nhóm trẻ.
Những trẻ đã đạt yêu cầu về kiến thức, kỹ năng, thái độ theo các mục tiêu giáo dục của chủ đề/tháng đảm bảo ổn định, bền vững thì giáo viên đánh dấu vào bảng tổng hợp theo dõi, đánh giá theo chủ đề/tháng. Những trẻ chưa đạt yêu cầu về kiến thức, kỹ năng, thái độ... giáo viên tìm hiểu nguyên nhân và điều chỉnh kế hoạch và chú ý quan tâm, hỗ trợ trẻ tổ chức các hoạt động giáo dục cho những ngày tiếp theo. Với những trẻ vượt trội so với yêu cầu, giáo viên lựa chọn, tìm hiểu và khai thác các hoạt động giúp trẻ phát huy khả năng của bản thân như hỗ trợ các bạn chưa đạt, đặt yêu cầu cao hơn so với mục tiêu, tổ chức nhóm riêng … (với những trường, lớp đảm bảo điều kiện về cơ sở vật chất, số trẻ/lớp và đội ngũ).
Căn cứ vào những nội dung quan sát và ghi chép được, giáo viên có thể trao đổi với người chăm sóc trẻ để cùng xem xét, xác định nguyên nhân nhằm điều chỉnh kế hoạch và có những biện pháp giáo dục tác động kịp thời khắc phục những tồn tại, phát huy những biểu hiện tích cực của trẻ trong những ngày tiếp theo hoặc lưu ý để tiếp tục theo dõi.
Một số cách thu thập thông tin theo dõi, đánh giá hằng ngày: Tuỳ theo mục đích, nội dung đánh giá và các điều kiện thực hiện chương trình GDMN (số trẻ, số giáo viên trong nhóm/lớp, phòng học, đồ dùng, đồ chơi thiết bị dạy học...) các đơn vị cơ sở giáo dục mầm non có thể sử dụng 1 trong 3 cách đánh giá như sau:
Cách 1. Theo dõi và ghi chép theo 3 nội dung
- Tình trạng sức khoẻ của trẻ: ....................................................................................
....................................................................................................................................
- Trạng thái cảm xúc, thái độ và hành vi của trẻ........................................................
....................................................................................................................................
- Kiến thức, kĩ năng của trẻ. .......................................................................................
....................................................................................................................................
Cách 2: Theo dõi và ghi chép theo chế độ sinh hoạt
Thời gian | Hoạt động | Theo dõi, đánh giá |
7h – 8h | Đón trẻ |
|
… | Ngủ |
|
| Ăn |
|
| Chơi - Tập |
|
| Bú mẹ |
|
| Ngủ |
|
| Ăn |
|
| Chơi - Tập |
|
| Trẻ bé ngủ/Trẻ lớn chơi/Trả trẻ |
|
Ghi chú: ghi chép lại những thay đổi rõ rệt của trẻ trong ngày và những điều cần lưu ý để kịp thời điều chỉnh kế hoạch chăm sóc, giáo dục.
Cách 3: Quan sát, theo dõi cá nhân trẻ/nhóm trẻ trong hoạt động
Tên trẻ | Đón trẻ, chơi, TDS | HĐ học | Chơi ngoài trời | ChơiHĐ góc | Ăn | Ngủ | Vệ sinh | Chơi, HĐ theo ý thích | Trả trẻ |
Ng Thị A | Khóc lúc chia tay mẹ, ngoan ngay khi không có mẹ | Lắng nghe cô trong giờ kể chuyện, trả lời câu hỏi của cô |
|
|
|
|
|
|
|
Ng Thị B | Tự chào không cần nhắc vào lớp chơi | Chưa nhận được mặt chữ cái đã học | thích tham gia vận động |
|
|
|
| Tự chọn vào góc XD | Hướng trẻ tham gia góc ngôn ngữ |
…
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2.2. Đánh giá trẻ theo giai đoạn
a. Mục đích đánh giá
Xác định mức độ đạt được của trẻ ở các lĩnh vực phát triển theo từng giai đoạn, trên cơ sở đó điều chỉnh kế hoạch chăm sóc, GD cho giai đoạn tiếp theo.
b. Nội dung đánh giá
Đánh giá mức độ phát triển của trẻ theo giai đoạn về thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm, kĩ năng xã hội và thẩm mĩ.
c. Phương pháp đánh giá
Sử dụng một hay kết hợp nhiều phương pháp để đánh giá trẻ. Kết quả đánh giá được giáo viên lưu giữ trong hồ sơ cá nhân trẻ.
Nhà trẻ | Mẫu giáo |
- Quan sát. - Phân tích sản phẩm hoạt động của trẻ. - Trao đổi với cha, mẹ/người chăm sóc trẻ. | |
- Trò chuyện, giao tiếp với trẻ. - Sử dụng bài tập tình huống. | - Trò chuyện với trẻ. - Sử dụng tình huống hoặc bài tập/trắc nghiệm. |
d. Thời điểm và căn cứ đánh giá
Nhà trẻ | Mẫu giáo |
- Đánh giá cuối độ tuổi (6, 12, 18, 24, 36 tháng) dựa vào kết quả mong đợi.
| - Đánh giá cuối giai đoạn dựa vào mục tiêu giáo dục chủ đề/tháng, kết quả mong đợi cuối độ tuổi. |
- Đánh giá mức độ phát triển thể chất của trẻ cần sử dụng thêm chỉ số về cân nặng, chiều cao cuối độ tuổi. | |
e. Thu thập thông tin
* Đối với trẻ nhà trẻ: Đánh giá trẻ nhà trẻ không diễn ra cùng một lúc, mỗi tháng, giáo viên lập danh sách các trẻ tròn 6, 12, 18, 24, 36 tháng tuổi nhận xét, đánh giá trẻ đã đạt hay chưa đạt các mục tiêu tương ứng với tháng tuổi và ghi vào Bảng kết quả đánh giá trẻ theo giai đoạn để theo dõi cũng như trao đổi với cha mẹ trẻ. Có thể sử dụng kết quả đánh giá hàng ngày, không nhất thiết phải tổ chức buổi đánh giá riêng. Bảng kết quả đánh giá trẻ theo giai đoạn (lưu trong Sổ theo dõi chất lượng nhóm trẻ)
BẢNG KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ TRẺ THEO GIAI ĐOẠN
NHÓM TRẺ: .......................
Tháng ……/……
TT | Họ tên trẻ | Lĩnh vực, mục tiêu giáo dục và mức độ [Đạt (+); chưa đạt (-)] | Tổng số | ||||||||||||
Thể chất | Ngôn ngữ | Nhận thức | Tình cảm KNXH và TM | Đạt | Chưa đạt | ||||||||||
|
| MT ... | MT ... | MT ... | MT ... | MT ... | MT ... | MT ... | MT ... | MT ... | MT ... | MT ... | MT ... |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tổng số đạt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Tỷ lệ (%) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Tổng số chưa đạt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Tỷ lệ (%) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Lưu ý: - Danh sách trẻ nên ghi theo từng nhóm tháng tuổi để dễ theo dõi trẻ.
- Đối với những trẻ mà thời điểm đánh giá rơi vào những tháng đầu mới đi nhà trẻ (VD tròn 6, 12, 18 tháng ...), nếu giáo viên không đánh giá được sự phát triển của trẻ, thì có thể hỏi cha mẹ trẻ và ghi lại, cũng như đề ra các biện pháp kích thích sự phát triển của trẻ. Đối với những trẻ chưa được đánh giá lần nào vào cuối năm học, trẻ sinh tháng 6, 7, 8 (thiếu 1-3 tháng), giáo viên sử dụng các mục tiêu giáo dục của trẻ 36 tháng tuổi và coi đó là sự đánh giá cuối độ tuổi nhà trẻ trước khi lên mẫu giáo, cần chú thích về tháng tuổi của trẻ tại thời điểm thực hiện đánh giá.
* Đối với trẻ mẫu giáo
- Đánh giá theo chủ đề/tháng: Giáo viên có thể sử dụng kết quả đánh giá trẻ hằng ngày làm cơ sở đánh giá theo chủ đề/tháng. Kết quả đánh giá sự phát triển của trẻ cuối chủ đề/tháng được giáo viên theo dõi, tổng hợp và ghi vào Bảng đánh giá sự phát triển của trẻ (mẫu dưới đây). Kết quả đánh giá được lưu vào Sổ theo dõi chất lượng của lớp hoặc kế hoạch giáo dục. Mỗi lớp sử dụng 1 Bảng cho 1 chủ đề/tháng được tổng hợp như sau:
BẢNG ĐÁNH GIÁ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ
Chủ đề/Tháng: …………………………………………………………………….
Từ ngày …. tháng…… đến hết ngày ……..tháng ………...
TT | Họ tên trẻ | Lĩnh vực, mục tiêu giáo dục và mức độ [Đạt (+); chưa đạt (-)] | Tổng số | ||||||||||
Thể chất | Ngôn ngữ | Nhận thức | TC KNXH | Thẩm mỹ | Đạt | Chưa đạt | |||||||
MT | MT | MT | MT | MT | MT | MT | MT | MT | MT | ||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tổng số đạt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Tỷ lệ (%) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Tổng số chưa đạt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Tỷ lệ (%) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Lưu ý: ghi những vấn đề cần quan tâm hoặc chuẩn bị cho chủ đề/tháng tiếp theo đối với trẻ; giáo viên; nhà trường; người chăm sóc trẻ…..Trên cơ sở kết quả đạt được của trẻ, giáo viên điều chỉnh kế hoạch chăm sóc, giáo dục cho giai đoạn tiếp theo.
2.3. Đánh giá cuối độ tuổi
Đánh giá sự phát triển của trẻ cuối độ tuổi được tiến hành vào tháng cuối cùng của năm học. Việc thu thập thông tin được diễn ra trong suốt quá trình thực hiện các chủ đề/tháng, suốt cả năm học.
Đối với những trẻ, nhóm trẻ vào thời điểm cuối độ tuổi mà vẫn chưa có đủ thông tin để đánh giá thì có thể tiếp tục tiến hành đánh giá vào thời điểm kết thúc năm học và có thể sử dụng bài tập hoặc sử dụng tình huống, phân tích sản phẩm hoạt động của trẻ để đánh giá đối với những trẻ này vào thời điểm này.
Xây dựng Phiếu đánh giá cuối độ tuổi: Căn cứ vào mục tiêu giáo dục trẻ theo kế hoạch năm học (mục tiêu GD đã được xây dựng dựa trên kết quả mong đợi), các giáo viên cùng cán bộ quản lí của nhà trường, cán bộ quản lí ngành học có liên quan lựa chọn từ 30- 40 mục tiêu giáo dục làm căn cứ xây dựng phiếu đánh giá sự phát triển của trẻ. Các mục tiêu được lựa chọn phải đảm bảo đủ các lĩnh vực phát triển, đáp ứng những định hướng phát triển trẻ của từng địa phương.
Các phương pháp đánh giá sự phát triển của trẻ cuối năm tuỳ thuộc vào sự lựa chọn và sử dụng của giáo viên sao cho phù hợp nhất với điều kiện, hoàn cảnh hiện tại. Giáo viên có thể sử dụng kết quả đánh giá trẻ hằng ngày và đánh giá trẻ theo chủ đề/tháng để làm cơ sở đánh giá sự phát triển của cá nhân trẻ cuối độ tuổi.
Kết quả đánh giá được ghi vào phiếu đánh giá sự phát triển của trẻ, mỗi trẻ có 01 phiếu đánh giá được lưu vào hồ sơ cá nhân và thông báo với cha mẹ trẻ để phối hợp chăm sóc, giáo dục trẻ ở trường và ở gia đình. Đồng thời, giáo viên sử dụng kết quả này trao đổi với đồng nghiệp để điều chỉnh kế hoạch giáo dục, trao đổi với giáo viên khi trẻ chuyển lớp, chuyển trường và cùng phối hợp đề xuất các biện pháp giáo dục phù hợp.
PHIẾU ĐÁNH GIÁ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ …… TUỔI
Năm học: ....................
Họ và tên trẻ :.........................................................................................................
Ngày, tháng, năm sinh :..........................................Lớp : ......................................
Giáo viên :..............................................................................................................
TT | Mục tiêu giáo dục | Đạt | Chưa đạt | Dự kiến điều chỉnh kế hoạch giáo dục độ tuổi tiếp theo (*) |
| Phát triển thể chất ............................................. |
|
|
|
| Phát triển nhận thức ............................................. |
|
|
|
| Phát triển ngôn ngữ ........................................... |
|
|
|
| Phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội ............................................. |
|
|
|
| Phát triển thẩm mĩ ............................................. |
|
|
|
(*) Mục này dùng cho trẻ dưới 5 tuổi để có kế hoạch phù hợp cho độ tuổi tiếp theo
Kết luận : ...............................................................................................................
Một số lưu ý để điểu chỉnh kế hoạch giáo dục năm học/độ tuổi tiếp theo:
- Đối với trẻ: …………………………………………………………………………
- Đối với giáo viên: ………………………………………………………………….
- Đối với nhà trường: ………………………………………………………………..
- Đối với cha mẹ/người chăm sóc trẻ: ………………………………………………
..........., ngày ......... tháng ........... năm.............
Giáo viên
3. KẾT LUẬN
Tóm lại, khi thực hiện đánh giá sự phát triển của trẻ phải dựa trên mức độ đạt so với mục tiêu, trên cơ sở đó sử dụng kết quả đánh giá để xây dựng kế hoạch giáo dục (KHGD), điều chỉnh KHGD và tổ chức các hoạt động giáo dục tiếp theo cho phù hợp với khả năng, nhu cầu, sở thích, kinh nghiệm sống của trẻ và điều kiện thực tế của trường, lớp. Đánh giá đúng khả năng của mỗi trẻ để có những tác động phù hợp và tôn trọng những gì trẻ có. Đánh giá sự phát triển của trẻ phải dựa trên cơ sở sự thay đổi của từng trẻ, không kỳ vọng giống nhau với tất cả trẻ. Tôn trọng sự khác biệt của mỗi đứa trẻ về hứng thú, cách thức và tốc độ học tập, chú trọng và thúc đẩy tiềm năng của mỗi trẻ. Kết quả đánh giá sự phát triển của cá nhân trẻ, của nhóm, lớp không sử dụng để đánh giá thi đua, thành tích của giáo viên, của tập thể nhóm lớp, không xếp loại trẻ, không dùng để so sánh giữa các trẻ hoặc tuyển chọn trẻ vào lớp một.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Văn bản hợp nhất 01/VBHN – BGD ĐT ngày 13/4/2021 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về ban hành Chương trình GDMN
[2]. Nguyễn Thị Kim Anh (2015), Đánh giá dự phát triển của trẻ mầm non, NXB Văn hoá –Văn nghệ.
[3] Lê Thu Hương, Trần Thị Ngọc Trâm, Lê Thị Ánh Tuyết (Đồng chủ biên), 2020, Hướng dẫn tổ chức thực hiện chương trình GDMN Nhà trẻ + Mẫu giáo (bé, nhỡ, lớn), NXB GD.
[4]. Đặng Thị Lê Na, Đào Thị Điểm, Phạm Thị Hiền, Phan Vũ Quỳnh Nga, Lập kế hoạch và thiết kế các hoạt động giáo dục trong trường MN (Trẻ 24-36 tháng, 3-4 tuổi, 4-5 tuổi, 5-6 tuổi), NXB GD Việt Nam.
[5]. PGS.TS.Lê Thị Ánh Tuyết, TS Trần Thị Ngọc Trâm, TS Lê Thu Hương (2019), Hướng dẫn TCTH CT GDMN (3-36 tháng, 3-4 tuổi, 4-5 tuổi, 5-6 tuổi), NXB GD Việt Nam.
[6]. Nguyễn Ánh Tuyết, Nguyễn Thị Như Mai, Đinh Thị Kim Thoa (2019), Tâm lí học trẻ em lứa tuổi mầm non từ lọt lòng đến 6 tuổi, NXB ĐHSP.
[7]. Nguyễn Mạnh Tuấn – Phạm Thị Diệu Thuỳ (2023), Đánh giá dự phát triển của trẻ mầm non, NXB Đại học Sư phạm.